CİTİZEN X FİLM ANALİZİ

Citizen x, filmi gerçek hayatta Sovyetler Birliği’nde yaşamış olan Andrei Chikatilo adlı seri katilin hikayesini anlatır. Film gerçek hikayeyi anlatmasından kaynaklı yer yer belgesel niteliği taşıyan bir dram filmidir. Yönetmen Chris Gerolmo tarafından 1995 yılında gerçek bir hikaye sinemasal bir dille beyaz perdeye taşınmıştır.

Hikaye 80’lerin Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Birliği’nde geçer. Olaylar acemi bir adli tıp uzamanı olan Burakov’un, polislere bir ceset bulunduktan sonra o ormanı araştırma emri verdikten sonra başlar. Çünkü ormanda 8 farklı ceset daha bulurlar. Acemi bir adli tıp uzmanı olan Burakov, film boyunca savaşmak zorunda kalacağı komite ile ilk kez karşı karşıya geldiğinde olası bir seri katilden bahsettiğinde, umursanmaz ve hatta seri katil kavramı “ Batı’ya özgü yozlaşmış bir fenomen. “ şeklinde tanımlanır. Fakat komiteden Albay Fetisov durumun farkındalığına varır ve adli tıp uzmanı olan Burakov’a  yeni kurulacak katil şubesi açacağını ve onu bu şubenin başına geçeceğini söyler. 10 yıl sürecek olan kovalamaca başlamış olur.

 Ayrıca filmin kapitalist bir devlet olan  ABD yapımı bir film olduğunu ve anlatılan düzenin Sosyalist bir yapıda olduğundan kaynaklı eleştirel bir bakış açısıyla izleyiciye sunulduğu kanısına vardım. Filmde SSCB’nin dağılışını filmin başına, ortasına ve sonuna koyulan Lenin posteri üzerinden de anlatmışlardır. Posteri her gösterişlerinde, bir önceki halinden biraz daha yırtılmış bir haldedir. Ayrıca dönem eleştirileri bununla kalmamış daha bir çok yerde değinilmiştir. Sistem içindeki durumu Albay Fetisov, Burakov’un komiteye isyan edişinden sonra şu şekilde açması da anlatır. “ Bürokrasinin gücü birilerinin özel muamele göstermesine karşı koyuşuyla ölçülür. “ der. Ardından Burakov’un verdiği cevap, durumu açıklar niteliktedir; “ Espiri anlayışınızı, takdir edemiyorum. “. Ayrıca komitedeki yetkili Bondarchuk’un ve diğerlerini katil arayışında eşcinsellere yönelik soruşturma başlatması da dönemin homoseksüel bireylere bakışını da açıklar niteliktedir. Sistem içindeki halkın sefilliğini konu bağlamında dekor ve kostümlerle dile getirmişlerdir. Örnek olarak, Burakov istasyonda gizli görevde olan polisin; üniformasından başka paltosunun olmadığı ve Burakov’un kendi paltosunu polise verdiği sahne, verilebilir. 

Hikayenin bazı kısımlarında Chikatilo’nun da yaşamına ve karakterine dair kesitler görürüz. Chikatilo’yu en genel tanımıyla; yaşamında sürekli örselenmiş, kendine ve gördüğü muameleye olan öfkesini ancak insanları öldürerek atabilmiş bir seri katil.

Filmden bahsederken özellikle Burakov’un karakter yapısından ve gelişiminden bahsetmek gerekir. Hikaye içinde Burakov’un yaşayan veya yaşamayan her çeşit insana merhametini açıkça görüyoruz. Ayrıca bu merhameti, zekası ile birleşince Albay Fetisov’un da destekleriyle işinde örnek alınacak bir polis olduğunu görüyoruz. Burakov’un film de de söylediği bir replik olan “ Bir insan, ne için savaşıyorsa o’dur. “ cümlesi karakterini özetler niteliktedir.                      

Chikatilo’nun yakalanmasında 3 büyük önemli dönüm noktası yakaladım. Birincisi Burakov’un göreve başlayınca kurbanların aileleriyle görüşmesi sonucu hepsinin ortak noktasının tren istasyonu olduğunu fark etmesi olur. İkincisi Burakov’un daha önce Sovyetler Birliği’nde yapılmamış bir şey olan davaya bir psikiyatrist’in katılmasını istemesi. Dönemin psikiyatristleriyle toplantı düzenler fakat sadece biri gizli olarak katılmayı kabul eder, o kişi de doktor Bukhanovsky’dir. O dönemler henüz bulunamamış olan Chikatilo’nun psikanalizini yaptığı “ Citizen X “ isimli bir rapor hazırlar. Filmde ismini bu rapordan almıştır. Üçüncü dönüm noktası ve son dönüm noktası Fetisov’un General, Burakov’un Albay olması ve yıllarca gösterilen çabaların artık ses getirmeye başlaması olur. Eline yetki alan Fetisov ve Burakov; Burakov’un planını uygulamaya koyulurlar. Tüm istasyonlara polislerin konulması ve şüpheli herkesi sorguya alacakları bu plan ile 10 yıllık kovalamaca sona erer.

 Son bir sorun kalmıştır; Chikatilo itiraf etmelidir. Sovyetler Birliği yasalarına göre de bir kişiyi en fazla 9 gün göz altında tutma hakları vardır. 9 gün boyunca itiraf etmeyen Chikatilo; yine Burakov’un yenilikçi önerisi ile konuşturulur. Sorguya “ Citizen X “ raporunu hazırlayan doktor girer ve Chikatilo; yıllarca kendini bulamamış bir birey olarak, bu raporun ona okunmasıyla dehşete düşüp her şeyi itiraf eder. Bana kalırsa bu raporun filme ismini verecek kadar önemli olması da buradan çıkmıştır.

 Sonuç olarak Chikatilo bilinen 52 cinayetten idama mahkum edilir. Chikatilo ölse de halkın üzerinde yarattığı acı halen etkisini göstermektedir. Bana kalırsa kurbanlarının yarısından çoğunun da 17 yaş altı çocuklar olması da bu acıyı daha da çekilmez hale getirmiştir. Filmi izledikten sonra “ Bu seri katil başka bir düzende ortaya çıksaydı daha kolay yakalanamaz mıydı? “ diye düşünmekten kendimi alıkoyamadım.